Bugün 14 Temmuz: Uluslararası Non-binary Günü.

Non-binary kişiler için bir görünürlük günü oluşturma düşüncesi ilk defa 2012 yılında ortaya atıldı. Bu ilk çağrıda, 14 Temmuz tarihinin seçilme nedeni, 8 Mart Kadınlar Günü ile 19 Kasım Erkekler Günü’nün (evet, böyle bir gün varmış!) tam ortasında bulunması olarak açıklanmıştı. Non-binary varoluşları kutlamaya ayrılan bu özel gün, 2012’den beri dünyanın çeşitli yerlerinde takip ediliyor.


Konu non-binary kişilerin insan haklarına geldiğinde ise daha yolun başında olduğumuzu söyleyebiliriz. Dünyadaki ülkelerin büyük çoğunluğu, non-binary kimlikleri yasal bir cinsiyet olarak tanımıyor. Ancak umut var. Çünkü bazı ülkeler resmi belgelerde kadın-erkek ikiliği dışında non-binary kişilerin de yararlanabileceği üçüncü bir cinsiyet kategorisini kabul etmeye başladı.
 
Yasal tanıma için önümüzde daha uzun bir yol olsa da farkındalık bizimle başlıyor. Bu nedenle, bu 14 Temmuz’da non-binary kimlikler hakkında konuşmak istedik.
 
Non-binary’yi tanımlamak
 
Bazı insanlar ya kadındır ya da erkek. Ancak bazıları, bu kadın ve erkek kategorilerine sığmazlar. Örneğin bazı kişiler, kadınlık ve erkeklik hallerini harmanlayan veya kadınlık ve erkekliğin tamamen dışında cinsiyetlere sahip olabilirler. Bazı insanlar kendilerini hiçbir cinsiyetle tanımlamazken bazılarının cinsiyetleri zaman içerisinde değişebilir.

Cinsiyetleri kadın veya erkek olmayan kişiler kendilerini tanımlamak için birçok farklı terim kullanmaktadır; non-binary bunların en yaygınlarından biridir. Diğer terimler arasında genderqueer, agender, bigender ve daha nicesi sayılabilir. Farklı cinsiyet varoluşlarını tanımlamaları bakımından bu terimlerin hiçbiri tam olarak aynı şeyi anlatmazlar; ancak hepsi, kadın veya erkek kategorilerine dahil olmayan bir cinsiyet deneyiminden bahsederler.
 
Neden “non-binary”?
 
Non-binary, İngilizcede “ikili olmayan” anlamına gelir. Bizimki gibi bazı toplumlar, yalnızca iki cinsiyeti tanıma eğilimindedir: Kadın ve erkek. Yeryüzünde birbirine karşıt yalnızca iki cinsiyet bulunduğuna dair bu düşünceye “ikili cinsiyet” denir; buradaki ikililik kadın-erkek ikililiğidir. Bu nedenle non-binary, cinsiyet kimlikleri bu iki kategoriden birine sığmayan insanların cinsiyetlerini tanımlamak için kullandığı terimlerden biridir.
 
Non-binary kişiler hakkında temel bilgiler
 
Non-binary yeni bir şey değildir. Non-binary kişiler cinsiyet kimlikleri konusunda kafaları karışmış veya yeni bir modaya kendilerini kaptırmış insanlar değillerdir. Non-binary kimlikler dünya genelinde çeşitli kültürler ve toplumlar tarafından binyıllardır tanınmaktadır.
 
Bazı non-binary kişiler, bedenlerini cinsiyet kimlikleriyle uyumlulaştırmak için tıbbi prosedürlere girerler. Non-binary kişilerin tümü bu gibi süreçlere ihtiyaç duymazken bazıları için bu konu kritik ve hatta hayat kurtarıcı olabilir.
 
Çoğu trans kişi, non-binary değildir. Bazı trans kişiler non-binary iken, çoğu transın cinsiyet kimliği kadın veya erkektir ve beyan ettikleri cinsiyet esas alınmalıdır.
 
Non-binary olmak interseks olmakla aynı şey değildir. İnterseks kişiler, tipik kadın ve erkek tanımlarına uymayan anatomik veya genetik özelliklere sahiptir. Birçok interseks, kendisini kadın veya erkek olarak tanımlamaktadır. Non-binary kişilerse genellikle interseks değildir: Doğuşta kadın-erkek ikiliğine uygun şekilde cinsiyet atanan bedenlere sahiptirler; ancak cinsiyet kimlikleri ikili cinsiyetin dışındadır.


Nasıl daha iyi bir destekçi olabilirim?


Non-binary kişilere saygıyla yaklaşmak ve onları desteklemek sandığınız kadar zor değil. Bu yazının ilk yarısını okurken bile muhtemelen birçok şey öğrendiniz.
 
Birine saygı göstermek için non-binary’nin ne olduğunu anlamanıza gerek yok. Bazı insanlar non-binary cinsiyetler hakkında pek fazla şey duymamış veya duysalar da anlamakta sorun yaşıyor olabilirler; bu sorun değil. Ancak anlamıyor olsanız da diğer kişilerin kimliklerine saygı duymak zorundasınız.
 
İnsanlara sizden kullanmanızı istedikleri isimle hitap edin. Bu konu, non-binary kişilere saygıyla yaklaşmanın en önemli boyutlarından biri. Daha önce hitap ederken kullanmış olduğunuz isim, yeni açılan bir kişinin cinsiyet kimliğini yansıtmıyor olabilir. Kimseye eski isminin ne olduğunu sormayın.
 
Başkalarının cinsiyetleri hakkında varsayımlarda bulunmayın. Birinin non-binary olup olmadığını yalnızca bakarak anlayamazsınız, tıpkı dış görünüşüne bakarak bir kişinin trans olup olmadığını anlayamayacağınız gibi.
 
Hangi zamirle hitap edeceğinizden emin değilseniz sorun. Farklı non-binary kişiler, farklı zamirler kullanıyor olabilir. Türkçedeki kişi zamirleri cinsiyetsiz olduğu için şanslıyız, ancak örneğin İngilizcede birçok non-binary, cinsiyetsiz “they” zamirini kullanıyor olsa da, diğerleri sırasıyla geleneksel olarak kadın ve erkekler için kullanılan “she” ve “he” zamirlerini veya bunların birkaçını birden kullanıyor olabilirler. Hatta bunlar dışında bilmediğiniz başka zamirleri de kullanabilirler. Birine hangi zamirle hitap etmeniz gerektiğini sormak başta garip gelse de bu, kişilerin cinsiyet kimliklerine saygı göstermenin en basit ve en önemli yollarından biri. Ayrıca Türkçede her ne kadar gramatik bir cinsiyet bulunmasa da günlük hayatta kullandığımız dil oldukça cinsiyetli unsurlarla bezeli. Bu yüzden iletişim kurarken bunu aklımızdan çıkarmamakta fayda var.
 
Non-binary kapsayıcı politikalar için savunuculuk yapın. Non-binary kişiler vardır! Non-binary kişiler için cinsiyetlerini işte, okulda, tüm kamusal alanlarda saygı görerek ve onurla yaşamak ve taşımak önemlidir.
 
Birçok non-binary için hangi tuvaleti kullanacaklarını kestirmenin zorlayıcı olabileceğini anlayın. Non-binary kişiler, kadın veya erkek tuvaletlerini kullanırken güvensiz hissedebilir. Çünkü fobik kişiler tarafından sözlü veya fiziksel saldırıya uğrayabilirler. Non-binary kişiler, en güvende olacaklarını hissettikleri tuvaleti kullanabilmeleri konusunda desteklenmelidir. Bu, ikili cinsiyete göre ayrılmış bir tuvalet olabileceği gibi cinsiyetsiz bir tuvalet de olabilir.
 
Anlamak için non-binary kişilerle daha çok iletişim kurun. Non-binary geniş bir şemsiyedir ve non-binary olmanın tek bir yolu, biçimi, formülü yoktur. Anlamanın en iyi yolu, non-binary kişilerle daha çok konuşup hikayelerini daha çok dinlemektir. Ancak ısrarcı olmamaya dikkat edin. Her non-binary, sizinle ilişkilenmek veya kendisine dair özel bilgileri sizinle paylaşmak konusunda istekli olmayabilir.
 
Uluslararası Non-binary Günü kutlu olsun!

Cem Öztürk
 
Kaynaklar:
TransEquality.org
GayStarNews.com